STRONA GŁÓWNA

Leszek Marian Włodek     

W stulecie śmierci Błogosławionego

Ks. Bronisław Markiewicz 

zapomniany pionier i teoretyk  harcerstwa


Motto:
Prawda to wolność i przyszłość
Oszustwo to zniewolenie i zagłada



1. Prorok nowej ewangelizacji 

Ksiądz Bronisław Bonawentura Markiewicz urodził się 13 lipca 1842 r w Pruchniku jako szóste dziecko Jana i Marianny. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Pruchniku , następnie do gimnazjum w Przemyślu. Tutaj 3 maja 1863 r zetknął się z objawieniem Świętego Anioła Polski. To zdecydowało o jego wstąpieniu do seminarium duchownego w Przemyślu, po ukończeniu którego  otrzymał 15 września 1867 r. Święcenia kapłańskie. W tym samym roku wydaje pod pseudonimem „B.Miromir” pracę „Trzy słowa do starszych w narodzie polskim w stulecie rozbioru Ojczyzny”. Jest to pierwsza i jedyna do tej pory próba teologicznej analizy rozbiorów Polski. Stanowi ona podstawę polskiej doktryny teologii narodu, opartą bezpośrednio na Piśmie Świętym i objawieniach Anioła Polski. Następnie został wikarym na parafii w Harcie koło Dynowa. 20 lutego 1870 r. Przeniesiony został do parafii katedralnej w Przemyślu. Od września 1873 podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a później  na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.  W 1875 r. Podejmuje pracę w Gaci koło Przeworska, zaś w 1877 r zostaje proboszczem w Błażowej.  W 1882 r. Zostaje profesorem teologii pastoralnej w Seminarium Duchownym Obrządku Łacińskiego w Przemyślu. W listopadzie 1885 r. wyjeżdża do Włoch , gdzie w styczniu 1886 r. wstępuje do nowicjatu zakonnego i 25 marca 1887 r. składa śluby wieczyste na ręce św. Jana Bosko. Wiosną 1892 r. wraca do kraju gdzie otrzymuje probostwo w Miejscu Piastowym koło Krosna. Powołuje placówkę opiekuńczą dla sierot „zakład ks. J.Bosko”.

W placówce tej zastosował harcerskie metody wychowawcze , polegające na tym , że starsza młodzież wychowywała młodsze dzieci. Dokonano podziału formacji odrębnie według płci. Dodatkowo zastosowano pełną abstynencję od picia alkoholu i palenia papierosów. Te formy organizacyjne przetrwały w harcerstwie do końca 1949 r. W 1895 r. założył warsztaty rzemieślnicze i gimnazjum. Zakłada stowarzyszenie „Powsciągliwość i Praca” oraz  od 1 lipca 1898 r. redaguje pod tym tytułem miesięcznik. Stowarzyszenia i zakłady wychowawcze rozprzestrzeniają się po kraju i docierają też za granicę. Podejmuję inicjatywę powołania zgromadzenia „Świętego Michała Archanioła” zwanego też  zgromadzeniem księży Michalitów zatwierdzonego 29 września 1921 r oraz zgromadzenia sióstr „Świętego Michała Archanioła” zwanych  też  zgromadzeniem sióstr  Michalitek zatwierdzonego prze władze kościelne 21 sierpnia 1928 r. Ksiądz zmarł 29 stycznia 1912 roku w Miejscu Piastowym gdzie też został pochowany.    8 grudnia 1957 r. ks. Bp. Franciszek Barda wydał dekret o rozpoczęciu diecezjalnego procesu beatyfikacyjnego ks. Bronisława Markiewicza w Przemyślu. Po zakończeniu procesu informacyjnego akta zostały przesłane do Św. Kongregacji Spraw Beatifikacyjnych i Kanonizacyjnych w Rzymie . Proces apostolski trwał w czasie pontyfikatu papieża Pawła VI i Jana Pawła II. W dniach 4 i 5 maja 1990 r. dokonano kanonicznej ekshumacji zwłok Sługi Bożego, ich rozpoznania i przeniesienia do Kościoła  Zakonnego Księży Michalitów w Miejscu Piastowym.     2 lipca 1994 r. w obecności papieża Jana Pawła II promulgowano „Dekret o heroiczności cnót Sługi Bożego”. Zamknięto w ten sposób proces na szczeblu apostolskim .  19 czerwca 2005 r w Warszawie został beatyfikowany.


                                                                 Bł. ks. Bronisław Markiewicz (1842-1912).


2. Granice i godło Rzeczypospolitej

Ksiądz Markiewicz całe swoje życie przeżył w niewoli pod zaborem austriackim.  Wszystkie pojęcia jakich używał w swojej twórczości publicystycznej czy naukowej odnosiły się do Ojczyzny jeszcze przed rozbiorami. W jego pojęciu Polska to obszar o powierzchni 865 tys. km2, natomiast dzielnica przez niego zamieszkała to Małopolska o powierzchni 452 tys. km2 . Natomiast Odrodzona Polska w 1939 r. obejmowała obszar tylko 389 tys. km2 , a obecnie jeszcze mniej bo 312 tys. km2.  Do połowy XIX wieku w szkołach , urzędach , kościele i życiu publicznym używano wyłącznie języka niemieckiego. Młodzież i dorośli wychowawcy byli w przekonaniu , że na obszarze którym żyją wieczne było państwo austriackie, nie było polskiej kultury, języka i państwowości. Występował ogromny wyzysk poprzez wysokie podatki i rabunek mienia. Dopiero od czasu odzyskania autonomii miejscowa ludność mogła mieć wpływ na stanowienie o sobie . Społeczeństwo było podzielone na stany: szlachecki, mieszczański i chłopski. Ten ostatni był traktowany jako przedmiot ( bydło, narzędzie) a nie podmiot. To stopniowo ulegało poprawie dzięki ruchom niepodległościowym takich jak Wiosna Ludów 1848 r, czy Powstanie Styczniowe 1863/64 r. Wyniósł on z domu rodzinnego głęboką wiarę w Boga i miłość do ojczyzny. W czasie niedoli we wszystkich zaborach postępowała intensywna konsolidacja związana z dominującą religią katolicką. Uległ zmianie herb Państwa Polskiego. W czasie dynastii Piastów herbem tym był biały orzeł ze złotym dziobem i pazurami, w koronie na czerwonym tle.  W czasie dynastii Jagiellonów oraz monarchów elekcyjnych orzeł składał się z dwóch tarcz , na lewej (prawa–heraldycznie) był orzeł biały jak poprzednio na czerwonej tarczy czyli herb Królestwa Polskiego a na prawej (lewej-heraldycznie) biały rycerz na koniu z podniesionym  mieczem  i tarczą na ramieniu z tzw, słupami Gedymina na błękitnym tle. Stan ten utrzymywał się do Powstania Listopadowego w 1831 r. W czasie Powstania Styczniowego w 1863 r.  zmieniono herb Państwa Podziemnego na trójdzielczy (trzypolowy). W styczniu 1863 r. był to herb trójdzielczy: na pierwszym polu u góry był orzeł biały w złotej koronie ze złotymi szponami , w których było z lewej strony berło a z prawej jabłko. Drugi z lewej to skaczący rycerz na koniu z podniesionym mieczem i tarczą ze słupami Gedymina na tarczy trzymanej na ramieniu, Na dole na środku anioł w białej długiej szacie ze spuszczonymi skrzydłami i mieczem w lewej (prawej–heraldycznie) skierowanym w dół i tarczą ze znakiem słupów Gedymina w prawej (lewej–heraldycznie). Od maja 1863 r. w herbie Królestwa pozbawiono orła korony i insygniów w postaci berła i jabłka, a nad tarczą umieszczono koronę zamkniętą. W tym herbie Polskie Państwa podziemnego występowała też dewiza „Wolność, równość, niepodległość”. W całej historii Polski był to jedyny przypadek kiedy w herbie państwa występowały godła zawierające oprócz elementów świeckich element sakralny w postaci ikony św. Michała Archanioła. Ten ostatni element herbu stał się patronem Wojska Polskiego i harcerstwa polskiego.


3. Narodziny polskiego skautingu

Nazwa skauting pochodzi od angielskiego słowa „scout", które w języku polskim oznacza zwiadowcę. Polski skauting ma swoją rodzimą nazwę podobnie jak czeski - junacy ukraiński- płasty czy żydowski-szomry. Jest nią harcerstwo pochodzące od słowa Harc, w liczbie pojedynczej - walka, w liczbie mnogiej harce ozna-czające walki. Stąd harcerz to wojownik, harcmistrz-mistrz walki, a harcerstwo to sztuka walki w naj-szerszym tego słowa znaczeniu (ruch, organizacja, metodyka, technika itp.). Nazwa ta występuje w kilku językach jak w polskim, serbskim, słowackim, słoweńskim i węgierskim. W języku polskim do czasów rozbiorów oznaczała rozpoznanie przeciwnika walkę przez pojedynczych rycerzy albo dobrze wyszkolone oddziały, a w czasie pokoju pokaz sprawności bojo-wej. Od czasu utraty państwowości znaczenie tej na-zwy uległo zmianie i zaczęło oznaczać spontaniczną walkę młodzieży i dzieci z prześladowaniami zabor-ców. Były to organizacje występujące pod różnymi nazwami we wszystkich zaborach. Początek temu ru-chowi dali w Wilnie u zarania XIX wieku Filomaci-miłośnicy nauki i Filareci - miłośnicy cnoty. Była to walka o godność i tożsamość narodową wymierzona przeciw rusyfikacji.

O ich celu i roli tak pisała hm dr Ewa Gródecka „Była w Polsce grupa młodzieży, której ideologia i czyn przechodziły dziedzictwem z pokolenia na pokolenie i żywe były przez wszystkie czasy (...). Nie można dziś mówić o żadnym ruchu młodzieży pol-skiej bez nawiązania do nich. Oni uczynili młodzież polską współtwórcami rzeczywistości naszego naro-du i własnego państwa, oni nadali jej prawa, wskazali drogę. Z nich jest wszystko co wielkie, czyste, twór-cze co młodzież wniosła do skarbca Polski przez lata niewoli i ucisku walk wyzwoleńczych, zmagań we-wnętrznych, budowania własnego państwa". Organizacją o charakterze militarnym były Bata-liony Szkolne powołane w 1810 roku w Nowogródku. Zajmowały się one rekonstrukcją historyczną polskich formacji wojskowych Losy tej formacji zostały opisane w artykule „Pierwsi skauci polscy" zamieszczonym w „Skaucie" nr 7 i 8 z 1912 roku.  Początek harcerstwu na terenie miasta Przemyśla dała konspiracyjna organizacja, powstała w 1832 roku „Przemyskie Towarzystwo Naukowe" kryptonim „Senat". Jej członkami byli alumni seminariów du-chownych obrządku łacińskiego i greckiego oraz uczniowie gimnazjum. Młodzież ta walczyła o możli-wość nauki języka polskiego i ruskiego oraz historii i geografii polskiej. Organizacją o charakterze militarnym działającą na terenie Przemyśla od 1837 roku była Konfederacja  Powszechna Narodu Polskiego. W manifeście jej czytamy „Przez Polaków do Polski, dla Europy, dla człowieczeństwa...".-Członkowie jej uczyli się posługiwania bronią oraz dążyli do wywołania zbrojnego powstania. Podobnie jak poprzednie or-ganizacje zostały zlikwidowane przez policje. Nawet uwięzienie członków nie wpłynęło na zaniechanie walki o niepodległość. W czasie Wiosny Ludów w 1848 roku młodzież wstąpi-ła do Gwardii Narodowej, a w czasie Powstania Styczniowego najmłodsze dzieci walczyły będąc łącznikami, pomagając więźniom i rannym w szpitalach. Wtedy też obok chłopców pierwszy raz walczyły z bronią w ręku, w przebraniu męskim dziewczęta.  Punktem zwrotnym w ruchu niepodległościowym a tym samym w harcerstwie była klęska rewolucji w 1905 roku w zaborze rosyjskim, oraz wzrastająca sprzeczność interesów pomiędzy Rosją i Austrią. 29 września 1906 roku na tajnym spotkaniu Józefa Piłsudskiego z szefem sztabu Komendy Okręgu Korpusu nr 10 w Przemyślu wywiad austriacki zgodził się na przeniesienie walki zbrojnej o niepod-ległość Polski z zaboru rosyjskiego do austriackiego. Zaowocowało to powołaniem w 1908 roku licz-nych organizacji niepodległościowych, które przyjęły stosowanie metod skautowych. W tym samym roku ks. Bronisław Markiewicz wydał anonimowo dramat w sześciu odsłonach „Bój bezkrwawy” który stał się ideologiczną podstawą działalności skautowego ruchu niepodległościowego. Był to opis walki harcerzy polskich - wrzesińskiej młodzieży szkolnej o prawo modlenia się w języku ojczystym. W rozdziale siódmym tego dramatu autor przedstawił własne widzenie z dnia 3 maja 1863 r , które miało miejsce na terenie Przemyśla. Miało to być spotkanie z Aniołem Polski, który przepowiedział losy świata i odrodzenie Ojczyzny. Stało się to później dla ks. Markiewicza motorem działalności publicystycznej i pracy wychowawczo-patriotycznej wśród młodzieży. Pierwsze organizacje harcerskie (skautowe) działały konspiracyjnie na terenie Polski i Przemyśla niesamodzielnie, przy innych organizacjach niepodległościowych. Przykładowo w mieście od 1908 r. działał oddział (ćwiczebny) przy Tajnym Związku Wojskowym, zaś na terenie powiatu Oddział Bartoszków (zuchów) i Junaków przy Drużynach Bartoszowych. Od 1911 r. działały jawnie Drużyny Skautowe, odrębnie męskie i żeńskie. W 1916 r. nastąpiło pierwsze scalenie organizacji skautowych na terenie Królestwa pod nazwą Polski Związek Harcerski. W 1918 r. nastąpiło scalenie wszystkich organizacji skautowych z trzech zaborów w Związek Harcerstwa Polskiego.
                                         

                                         
                                                           Strona tytułowa pierwszego anonimowego wydania
"Boju bezkrwawego” autorstwa ks. Bronisława Markiewicza
Lwów 1908 r .


4. Program wychowania narodowego

Sprawa wychowania  patriotycznego młodego pokolenia , zwanego przez księdza Markiewicza  „wychowaniem narodowym” zajmowała czołowe miejsce w jego pedagogice. Ze względu na brak własnej państwowości wśród Polaków idee  wychowania narodowego były żywe i bardzo ważne. Cel tego wychowania ks. Markiewicz pojmował bardzo szeroko.
    Dbał o to by dzieci umiały pracować dla siebie i dla innych a przy tym zawsze pamiętały o ojczyźnie. Wszystkie podejmowane przez niego przedsięwzięcia miały na celu dobro kraju i narodu. Chciał tak wychować młodzież , aby mogła przynieść chlubę społeczeństwu. Uczył więc historii, literatury polskiej, odkrywał prawdę o bycie politycznym swego kraju. ( Bronisław Markiewicz – „Przewodnik dla wychowawców młodzieży opuszczonej i wskazówki do rozwiązania kwestii socjalnej” – Miejsce Piastowe 1912 s 261). W pojęciu księdza Markiewicza „Ojczyzna” to kraj wolności , społecznej równości i swobodnej myśli politycznej . Stąd dopomina się w swej publicystyce o prawo do swobody narodowej, do mowy ojczystej, podnosi kwestię ucisku i uciemiężenia narodu.
    Uważa że jedną z przyczyn upadku narodu polskiego był brak oświaty. Postulował więc przeprowadzenie reformy szkolnictwa. Pisał „jeśli Polska prawdziwie ma powstać z martwych , musi zacząć od zmiany systemu szkolnego i wychowania. Taka będzie nasza przyszłość jaka będzie młodzież przez nas wychowywana.”  Uważał że placówki oświatowe mogłyby spełniać rolę centrów kultury dla okolicznych mieszkańców.
Kochać ojczyznę to za mało- trzeba jeszcze dla niej pracować.  W pracy bowiem widzi drogę do odzyskania niepodległości.  Zapoznawał też wychowanka z posłannictwem narodowym wynikłym z naszych dziejów i naszego położenia geograficznego. Uważał że najlepszym sposobem walki o niepodległość Ojczyzny  jest praca nad odrodzeniem moralnym Narodu. Swoje zasady pedagogiczne zawarł w dwóch hasłach „Któż jak Bóg” oraz „Powściągliwość i Praca”. Uważał że zasady te są niezbędne nie tylko we właściwym wychowaniu a ich zastosowanie przyniesie rozwój społeczny i gospodarczy Polski. Stwierdza” Nie da się zaprzeczyć , że między życiem duchowym a stanem gospodarczym istnieje ścisły i nierozerwalny związek. Życie ludzkie jest pasmem walk i pracy duchowej . Każda zaś praca jest podstawą rozwoju , źródłem dobrobytu narodu, podstawą jego niezawisłości i wolności.”
Ks. Markiewicz gorący patriota , żył nieustannie troską o losy swego narodu. Była to troska na wskroś religijna gdyż była kierowana i normowana  wyraźnie określonym przesłaniem  jego własnej oryginalnej teologii narodu. Nie przypomina ona w niczym będącego w obiegu  polskiego mesjanizmu narodowego, przeciwnie jest raczej pewnym rodzajem teologii wyzwolenia prowadzącego autora do całkiem realistycznych  , niemal pozytywistycznych  wniosków praktycznych. Nie uważa że Polacy są narodem wybranym , ale twierdzi że doraźne i natychmiastowe  kary Boże jakie spotykają ten naród za jego winy , świadczą że Bóg miłuje go szczególnie i pragnie go uratować a nawet wywyższyć. Winy owe widzi w wymiarze społecznym i określa je jako ucisk i wyzysk klas niższych  pracujących i cierpiących nędzę przez pogardę opływającej dobrobytem klasy próżniaczej. Bóg darował Polakom przywilej do opamiętania, nawracania i odrodzenia moralnego a także kulturalnego i materialnego. Takie właśnie odrodzenie , które można osiągnąć tylko w wyniku pracy organicznej, winno być celem wszystkich wysiłków współczesnych Polaków. Jest to jedyna realna praktyka na owe czasy która może doprowadzić do odbudowy niepodległości i suwerenności narodu, a nawet jego znaczenia w świecie.   Powstania narodowe i rewolucje były błędami , które nie powinny więcej się powtórzyć , gdyż przyniosły narodowi straszne szkody, niepowetowane straty oraz przyprawiły go o wiele cierpień i nie miały żadnych szans powodzenia, gdyż nie jest to droga do moralnego odrodzenia.  Ks. Markiewicz  opierał swoją strategię organicznego odrodzenia moralnego i kulturalnego  na przekonaniu , że musi przyjść do konfrontacji między najeźdzcami i wtedy oni sami siebie nawzajem ukarzą zasłużoną karą. Dokonał teologicznej analizy rozbiorów polski w swej książce „Trzy słowa do starszych w Narodzie Polskim” w stuletnią rocznicę rozbiorów Ojczyzny – Lwów 1887. Wymienia cztery czynniki które stanowią o potędze narodu: religia, literatura, historia, byt polityczny. Jego rozważania na temat losów Ojczyzny i przyszłości młodzieży nie straciły do dnia dzisiejszego nic ze swojej aktualności.




Przemyska ikona Świętego Anioła Polski.