Czy generał Jarosław Dąbrowski
został pochowany w Przemyślu?
LESZEK MARIAN WŁODEK
Zanim, ci synku, w literach
treść drukowaną obnażę,
będę jak księgi otwierał
wszystkie wojenne cmentarze
M. Piechal
Czy prochy bohatera walk za naszą i waszą wolność,wybitnego dowódcy, naczelnika miasta Warszawy, przewodniczącego Wydziału Wojennego Centralnego Komitetu Narodowego z 1862 r. oraz generała i naczelnego wodza Sił Zbrojnych Komuny Paryża, poległego na barykadach w pobliżu Montmartre 23 maja 1871 roku i pochowanego następnie na cmentarzu Pere Lachoise, znalazły potem schronienie w gościnnej ziemi. Trudno jest dziś na to pytanie stanowczo odpowiedzieć. Wiadomo tylko, że 18 lutego 1879 roku zwłoki zostały ekshumowane i przewiezione na cmentarz komunalny w Ivry. Dziwne jest jednak to, że nie ma tam nawet śladu po grobie. Można przypuszczać, że wdowa po generale, Pelagia Dąbrowska z domu Pobóg Zgliszczyńska sprowadziła po przyjeździe do Galicji drogie sobie szczątki i pochowała na cmentarzu w Przemyślu. Przemawia za tym podana, przez znanego badacza udziału mieszkańców Galicji w Powstaniu Styczniowym Józefa Białynię Chołodeckiego, w publikacji „Cmentarzyska i groby naszych bohaterów z lat 1794-1864 na terenie Wschodniej Małopolski" (wydanej we Lwowie w 1928 r.), wiadomość o istnieniu w Przemyślu grobu gen. Jarosława Dąbrowskiego. Informacje o tym autor uzyskał między innymi od adwokata dr Leonarda Tarnawskiego — członka WYDZIAŁU TOWARZYSTWA WZAJEMNEJ POMOCY UCZESTNIKÓW POWSTANIA ROKU 1863/64, Michała Osińskiego — działacza społecznego i inż. architekta Kazimierza Marii Osińskiego — kustosza Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, a więc od osób godnych zoufania i ze wszech miar kompetentnych. Brak dbałości i opieki nad grobami bohaterów narodowych w okresie zaboru austriackiego, międzywojennym, a także obecnie — doprowadziły do tego, że dziś trudno jest odnaleźć ten grób, podobnie jak wiele innych. Stąd sprawa pozostaje nie rozstrzygnięta, ale równocześnie jest dzwonem na alarm: ratujmy przed zapomnieniem pamięć o tych, którzy walczyli o naszą i waszą wolność.Warto tu wspomnieć, że Chołodecki wymienia w swej pracy 55 grobów uczestników Powstania Styczniowego:
S.Bobakowski, Teodor Bułkiewicz, Julian Czarnecki, Ludwik Czerwiński, gen. Jarosław Dąbrowski, Michał Dornwald, dr. Aleksander Dworski, Jan Ergetowski, ks. Józef Fałat, Walenty Fleszar, Gustaw de Fouch, Franciszek Gamski, Józef Goebel, Leon Nałęcz-Gorzeński, Józef Pomian-Grabiński, Józef Haywas, Jan Horak, Wojciech Hradel, Władysław Jaworski, Karol Kalina, Antoni Kończa, Józef Kruczek, Erazm Kuliński, Stanisław Kwiatkowski, Józef Lanikiewicz, Tomasz Lutwiński, Jan Lutyk, ks. Teofil Łękawski, Jan Mazur, Władysław Mańkowski, Antoni Miazga, Ludwik Michałowski, inż. Karol Monne, Józef Niemierowski, Jan Nowak, dr Józef Orłowski, Roman Paprocki, Jan Patronowicz, Łukasz Pobielski, N.Popławski, Bronisław Szwarc, Władysław Karol Sieprawski, kpt. Jan Sieroszewski, Henryk Słotwiński, Stefan Jelita-Takeliński, Jan Taworski, Michał Uruski, Klotylda Weinigerowa, Włodzimierz Weinich, Konrad Odrowąż-Wysocki, Hieronim Zacharski, Michał Zajączkowski, Michał Zapałowicz, Józef Zawirski.
„Tygodnik Przemyski" w pięć lat później (22 stycznia 1933 r.) opublikował listę „Żołnierzy i oficerów w roku 1863 spoczywających na cmentarzu tutejszym", w której wymienia tylko 17 nazwisk z poprzedniego wykazu oraz 36 nowych:
Jan Adamski, Julian Birsztein, Ferdynand Cechak, Jan Chrzanowski, Józef Dallmayer, Jan Woreczek-Dziaduła, Głuchowski, Szymon Kallaur, Józef Koturba, Józef Kwak, Feliks Kwaśniewski, Kazimierz Dołęga-Lasocki, Wojciech Lepianka, Jan Migiel, Michał Trzaska-Niemierowski, Wincnty Jastrzębiec-Paprocki, Ksawery Franciszek Podlaszecki, Józef Trzaska-Popławski, Józef Przeorski, Aleksander Rucki, Leopold Wachldorf-Sieroszewski, Matylda Czyńska-Skrzynecka, Wincenty Skwirzyński, Jan Derbisz-Śmieciński, Michał Sosnowski, Władysław Gryf-Stafiński, ppłk Edmund Prus-Studziński i jego brat Józef (dr), Zenobiusz Sulima-Szałowski, dr Leonard Tarnawski, Konstanty Weiwar, Władysław Weirich, Michał de Hul-Winnicki, Karol Zienkowski, Franciszek Żurawski.
Nie stanowi to pełnej ewidencji wszystkich mogli powstańczych na przemyskim cmentarzu komunalnym. Pominięto m. in. grób kurierki powstańczej Alojzy Kubek-Kosmanowej, zmarłej w 1904 roku, Bronisława Gergowicha, zmarłego w 1913 roku i wiele innych. Nie sposób powstrzymać się od gorzkiej refleksji, że w Przemyślu, w którym działają: Powiatowy Konserwator Zabytków, muzeum. Komitet Upamiętniania Miejsc Walki i Męczeństwa, Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Towarzystwo Upiększania Miasta, nie ma komu zająć, się odszukaniem i konserwacją tych bliskich sercu każdego Polaka pamiątek narodowych. (...)
Zródło tekstu:
1. L.M.Włodek - "Czy generał Jarosław Dąbrowski został pochowany w Przemyślu?" - Przemyśl 1971.
Opracowanie strony: © P.Jaroszczak - Przemyśl 2000