Przemyślanie ofiary zbrodni
w Charkowie, Katyniu i Miednoje w 1940 r.
LESZEK MARIAN WŁODEK
/tekst z folderu wystawowego/
Okupacja sowiecka Przemyśla 1939-1941
Przemyśl najstarsze miasto na Kresach Wschodnich Rzeczpospolitej Polskiej - w czasie II wojny światowej urasta do symbolu losów Państwa i Narodu Polskiego. Podpisany przez Niemcy i ZSRR 23 sierpnia 1939 r. pakt o nieagresji w swym tajnym protokole dzieli miasto wzdłuż Sanu między dwa mocarstwa. Podział ten został potwierdzony umową z 28 września 1939 r. w sprawie granic i przyjaźni.
Działając wspólnymi metodami każdy z okupantów realizował odrębną politykę eksterminacji biologicznej i pracy niewolniczej miejscowej ludności oraz kolonizację zajętych terenów. W wyniku tych działań zmieniła się struktura etniczna mieszkańców. W świetle danych biura ewidencji miasto przed wojną posiadało 62 272 mieszkańców, w tym 63,3% narodowości polskiej, 29,5 % żydowskiej, 7,0 % ukraińskiej i 0,2 % innych. Według tych samych źródeł miasto utraciło 35 188 mieszkańców, czyli 57% ogółu ludności. Cofnęło to miejscową społeczność w rozwoju o pół wieku wstecz. Wśród poniesionych strat było 17 961 osób narodowości żydowskiej i 17 227 osób narodowości polskiej.
W czasie dwuletniej okupacji sowieckiej ubyło 11 562 mieszkańców narodowości polskiej, w miejsce których sprowadzono w celu rusyfikacji 4852 obywateli radzieckich. Podczas pięcioletniej okupacji niemieckiej ubyło 5665 narodowości polskiej, w miejsce których sprowadzono w celach germanizacji 2035 Niemców. Okupacja sowiecka trwała od 28 września 1939 r. do 27 lipca 1941 r. Rozpoczęła się od przekazania przez wojsko niemieckie władzy wojskom radzieckim. Wszystkie polskie władze administracyjne uległy likwidacji, w ich miejsce powołano sowiecką administrację 4 grudnia 1939 r. nastąpiła reorganizacja podziału terytorialnego kraju. W miejsce dotychczasowych powiatów i województw powołano rejony i obwody. Przeniesiono też rejon Przemyśl z obwodu lwowskiego do drohobyckiego. W miejsce języka polskiego wprowadzono jako urzędowy język rosyjski oraz ukraiński. Od połowy 1940 r. przemianowano nazwy 90 % ulic na rosyjskie i ukraińskie.
W świetle danych biura ewidencji ludności i komisji przesiedleńczej w kwietniu 1940 r. obszar miasta pod okupacją sowiecką wynosił 9 km2 i był zamieszkały przez 69 341 osób, w tym 41 258 narodowości polskiej. W maju 1941 r. liczba mieszkańców spadła do 34 780 osób, w tym było 16 434 Żydów, 8077 Polaków 5427 Ukraińców i 4852 Rosjan.
Wśród zamordowanych był bohaterski dowódca obrony Przemyśla w 1939 r. ppik Jan Matuszek, komendant miasta ppłk Mieczysław Sokół-Szachin, emerytowany dziekan DOK X i obrońca Przemyśla w 1918 r. ks. Ppłk Józef Panaś, kapelan garnizonu przemyskiego ks. mjr Stanisław Kontek, dowódca 10 Pułku Artylerii Ciężkiej płk Jan Bokszczanin oraz blisko dwustu oficerów miejscowego garnizonu. Oprócz wojskowych i ich rodzin wymordowano urzędników cywilnych, w tym starostę Adama Remiszewskiego, ostatniego prezydenta Królewskiego Wolnego Miasta Przemyśla dr Władysława Baldiniego, Sędziów Sądu Okręgowego: dr Adolfa Homika, dr Alfonsa Tuszkiewicza, Klaudiusza Wojakowskiego, Kierownika Sądu Grodzkiego Piotra Ryczaka oraz sędziów: Kazimierza Dobrzańskiego, Wasyla Konczenasa i Stanisława Smereka; prokuratora Sądu Okręgowego dr Antoniego Zakrzewskiego oraz wiceprokuratorów Adama Obmińskiego i Tadeusza Roda; naukowców jak dr Walery Kramarz, wydawcę inż. Tadeusza Bystrzyckiego i wielu innych. Ofiarami padły też rodziny osób aresztowanych, a szczególnie młodzież. Istniały na terenie Przemyśla i okolicy obozy jenieckie w latach 1940-41, z których internowani wojskowi pracowali przy budowie dróg i mostów.
Przemyskie ofiary zbrodni w 1940 r
Kozielsk - Katyń
1. Ppor. rez. Andrzejewski Henryk Leopold, kadra ofic.DOK X ur. 9.9.1899r.
2. Ppor. rez. Baranowski Bolesław Michał, kadra 10 oddz. Uzbrój. ur. 21.1.1905 r.
3. Ppor. rez. Brożek Jan, ofic. 22 pal, inż. rolnik ur. 25.12.1909 r.
4. Ppor. rez. Bubelka Michał, ofic, 22 pal, ur.1.9.1909 r.
5. Ppor. rez. Chat Zenon, ofic, 5 psp ur. 19.12.1916 r.
6. Ppor. posp. rusz. Chiberski Władysław, kadra DOK X ur.9.09.1898r.
7. Ppor. rez. Chmielnicld Henryk Piotr, lek. kadra 10 Szp. Okr. ur. 15.01.1896 r.
8. KpŁ rez. Czarski Benedykt, lek. kadra 10 Szp. Okr. ur. 4.08.1883 r,
9. Mjr sł. st. Czernik Maksymilian Michał, mgr farm. 10 Szp. Okr. ur. 15.08.1890 r.
10. Kpt. rez. Dankiewicz Jan, lek. kadra 10 Szp. Okr. ur. 4.12.1883 r.
11. Ppłk sł. st. Dąbrowski Włodzimierz Józef, lek. w DOK X ur. 15.03.1889 r.
12. Ppor. rez. Drezdner Robert, lek. Kadra l O Szp. Okr. ur. 9.11.1899 r.
13. Ppor. rez. Dywer Wilhelm, lek. bat. ON Przemyśl ur. 9.11.1904 r.
14. Kpt rez. Dziubek Stanisław, lek. kadra 10 Szp. Okr. ur. 9.04.1893 r.
15. Ppłk dypl. Dziurzyński Kazimierz, kadra DOK X ur. 1.03.1891 r.
16. Kpt sł. st. Folwarczny Roman, z 38 pp. ON ur. 16.10.1899 r.
17. Por. posp. rusz. Garduła Kazimierz, lek. Kadra 10 Szp. Okr.ur.10.10.1890 r.
18. Ppor. rez. Gawron Mieczysław Czesław, ofic. 2 b.pane. Żurawica ur. 25.02.1934 r.
19. KpŁ st.st.Gdula Paweł, z 5 psp. KOP ur. 25.01.1905 r.
20. Por. rez. Geneja Kazimierz lek. 10 szp. Okr. Ur. 10.01.1907 r.
21. Por. rez. Gębarowdd Antoni, 22 pal ur. 29.05.1902 r.
22. Ppłk sł. st. Gotkiewicz Leon, kdt PKU Przemyśl ur. 14.03.1885 r.
23. Ppłk st. sp. Goździewski Stanisław Nikodem, lek. DOK X ur. 31.03.1886 r.
24. Ppor. rez. Górecki Tadeusz F, lek. 10 Szp. Okr. ur. 31.05.1885 r.
25. Ppor. rez. Hal Zenon, ofic. 5 psp. ur.... 1916 r.
26. Por. rez. Hirschritt Izrael, mgr &r. 10 Szp. Okr. ur. 31.07.1887 r.
27. Por. rez. Jagoszewski Tadeusz, lek. 10 Szp. Okr. ur. 18.12.1897 r.
28. Kpt. sł. st. Kalinowski Henryk, 22 apl. ur. 21.05.1903 r.
29. Ppor. rez. Karbowniczek Marian Tadeusz, ofic. 2 b panc. Żurawica ur.7.03.1909 r.
30. Ppor. rez. Karpiński Marian Aleksander, 5 pip. ur. 8.12.1909 r.
31. Kpt r. inż. Katz Knot, ofic. 4 b saperów chemik ur. 15.02.1895 r.
32. Kpt sł. st. Kluk Stanisław, z 38 pp KOP ur 19.12.1906 r.
33. Mjr rez. Konopka Józef Marian, kadra 10 oddz. Uzb. ur.l0.12.1884r.
34. Por. sł. st. Kotowski Zbigniew Ludwik, 22 pal. ur. 13.07.1911 r.
35. Ppor. rez. Krajewski Eugeniusz Hugo, lek. Kadra 10 Szp. Okr. ur. 9.02.1898 r.
36. Mjr sł. st. Ksieniewicz Wacław, chir. 10 Szp. Okr. ur.31.01.1889r.
37. Ppor. rez. Landesberg Jakub, lek. kadra 10 Szp. Okr. ur. 9.06.1899 r.
38. KpŁ sł. sp. Lech Leonard, kadra DOK X ur. 8. 11. 1886 r.
39. Ppor. rez. Leifer Adolf, ofic. 10 oddz. Uzbroj. ur. l5.12.l900 r.
40. Por. rez. Lipka Kazimierz, kadra ofic. DOK X w. 10.12.1883 r.
41. Ppor. rez. Marciniak Anicet Stanisław, 2 b. Pancerny ur. 17.04.1911 r.
42. Pptk sł.st. Matuszek Jan Stanisław, dca obrony Przemyśla ur. 21.11.1892 r.
43. Ppor. rez. Matuszewski Ignacy, ofic. 4 b saperów, ur. 20.05.1915 r.
44. Por. rez. Matze Tadeusz Jan, ofic. 10 Oddz. Uzbroj. ur.24.01.1902r.
45. Ppłk st sp. Michalski Adam, kadra DOK X ur. 19.08.1885 r.
46. Ppor. rez. Mitro Tadeusz Roman, ofic. 5 psp. ur. 16.12.1905 r.
47. Por. rez. Nurczyński Edmund Antoni, kadra DOK X ur. 15.11.1885 r.
48. Ppor. rez. Paptiuk Władysbw, PKU Przemyśl ur. 10.10.1886 r.
49. Ppor. rez. Pilawski Roman, 38 pp. Ur. 11.02.1907r.
50. Kpt. sp. Piwnica Władysław, kadra DOK X ur. 3.11.1894 r.
51. Ppor. rez. Polok Paweł, ofic. 10 pac.ur. 7.08.l912r.
52. Ppor. rez. Pruba Marian, ofic. adm. DOK X ur. 6.12.1897 r.
53. Ppor. rez. Raganowicz Stanisław Mieczysław, kadra DOK X ur. 28.11.1902 r.
54. Ppor. rez. Rebhun Izaak, lek. kadra 10 Szp. Okr. ur. 14.12.1898 r.
55. Ppor. rez. Rubisch Józef ; lek. 10 Szp. Okr. ur. 25.07.1895 r.
56. Por. st. st Rylski Czesław, 22 pal ur. 26.03.1912 r.
57. Ppor. rez. Rzewuski Tadeusz, inż. Ofic. 4 b saperów ur. 28.10.1898 r.
58. Kpt. sł st. Samardak-Ostrowski Józef Marian 3S pp. w obr. Przemyśla ur. 11.03.1899 r.
59. Ppor. rez. Stawiski Tadeusz, lek. 10 Szp. Okr. ur. 22.08.1898 r.
60. Ppor. rez. Stypiński Witold, ofic. Uzbrój. 10 oddz. Uzbroj. ur. 21.01.1891 r.
61. Por. sł. st. Skoczynski Jerzy, 38 pp. ur. 15.07.1906 r. -2pp KOP
62. Kpt sł st. Słowik Edward, 38 pp. ur. 6.0l.1893 r.
63. Por. rez. Tamawski Julian Franciszek, 5 psp. ur. 29.01.1908 mgr prawa
64. Ppor. rez. Weinbach Salomon, lek. kadra 10 Szp. Okr. ur. 8.03.1891 r.
65. Ppor. rez. Winkler Wincenty, ofic. uzbrój. 10 oddz. Uzbroj. ur. 1.04.1899 r.
66. Por. rez. Wiśniewski Marian F, ofic. 5 psp. (Orlęta Lwowskie) ur. 25.03.1892 r.
67. Kpt sł.st. Wochanka Maurycy Bolesław, 38 pp KOP ur. l7.l0.1907r.
68. Ppor. Rez. Woźniakiewicz Stanisław 10 pac. ur. 8.04.1905 r.
69. Kpt. Sł. St Zawrzel Leon Benedykt 22 pal. ur. 8.05.1899 r.
Miednoje - obóz Ostaszków
70. Komis. PP Keller Adam, komisariat Przemyśl ur. 22.11.1892 r.
71. Mjr sł st. Rybkowski Jan Józef; sast. dow. 10 dyw. Żandarmerii ur. 24.01.1893 r.
72. St. post. Borylo Andrzej, komis. Przemyśl PP
73. Przod. PP Geisler Eugeniusz, komis. Przemysł PP areszt 13.10.1939r.
74. Przod. PP Wiatr, komis. Przemyśl PP
Charków - obóz Starobielsk
75. Por. rez. Blatt Aleksander, 5 dyw. lab. ur. 29.11.1897 r. dr. Praw z Przemyśla
76. Płk sł. st. Bokszczanin Jan, dow. 10 pac. ur. 7.07.1887 r. obr. Przemyśla
77. Ppłk sł. st. Boroń Jan, dr. med. 10 Szp. Okr. ur. 8.06.1889 r.
78. Por. sł st. Chrin Tadeusz, kier. apt. 10 Szp. Okr. ur. 29.10.1896 r.
79. Ppor. rez. Cybyk Aleksander, 38 pp. ur. 30.10.1903 r.
80. Mjr. sł. st. Dyduch Henryk, dow. batal. w obr. Przemyśla ur. 5.10.1896 r.
81. Ppłk rez.Filipowicz Tadeusz,inż. kadry DOK X art. ur. 28.08.1887 r.
82. Ppor. rez. Gazdowicz Adolf , 38 pp. ur. 6.06.1912 r.
83. Kpt. st. sp. Fydryk Roman, DOK X ur. 1.01.1894 r.
84. Kpt. sł. st. Gąszewski Mieczysław, 38 pp KOP
85. Kpt. sł.st. Głowacki Stanisław, I adiut. dow. 38 pp ur. 26.04.1902 r.
86. Kpt rez. Goebel Franciszek dr med. 10 szp. Okr. Ur. 24.10.1896 r.
87. Ppor. rez. Górkiewicz Jerzy, OZ 24 DP obr. Przemyśla ur. 1914 r.
88. Kpt sł. st. Herde Mieczysław, 7/22 pal ur. 12.05.1901 r.
89. Ppłk sł. st Herzog Franciszek, z 38 do 39 pp. ur. 10.09.1894 r.
90. Mjr sł. st. Jazienicki Józef, dow. 2 batal. 38 pp. ur. 29.10.1894 r.
91. Kpt sł. st. Jedynak Karol, dow. plut. art. 38 pp. ur. 31.08.1901 r.
92. Kpt sł. st Kielar Edward, adm. 10 Szp. Okr. ur. 6.07.1892 r.
93. Kpt rez. Kiełczewski Kazimierz, lek. 10 Szp. Okr. ur. 9.01.1894 r.
94. KpL rez. Klausner Emil, 10 pac. ur. 28.12.1893 r.
95. Por. rez. Kmiotek Marian, 5 psp. ur. 07.1912 r. naucz z Przemyśla
96. Ppor. rez. Konarski Adam, vel. Abraham lek. kadra 10 Szp. Okr. ar. 12.07.1892 r.
97. Mjr. ks. Kontek Stanisław, kapel Garn. Przemyśl ur. 4. 0l. 1904 r.
98. Kpt sł. St. Krautwald Ernest, 22 pal-szt. 22 DP ur. 21.09.1899 r.
99. Ppor. Rez. Łańcucki Andrzej, kadra DOK X ur. 28.11.1890r.
100. Kpt. sł. sł Loziński Edward, skład. Mat. Przemyśl ur. 4.12.1896 r.
101. Kpt. sł. st. Malinowski Zdzisław, dow. Komp. Gosp.38 pp ur. 20.01.1899 r.
102. Ppor. Rez. Metyński Ignacy, lek. Kadra 10 Szp. Okr. ur.1.09.1895 r.
103. Por. sł. st. Miezin Stanisław, dow. Komp. Zwiad. 38 pp.
104. Mjr sł. st Łaniewski Wołk Maciej, lek. On. 10 Szp. Okr. ur. 28.02.1901 r.
105. Kpt sł. st. Nowogrodzki Klaudiusz Wilhelm Jakub, kadra DOK X ur. 15.1.1891r.(6psp.)
106. Kpt sł. st. Parał Leon Marian, ofic. Mob. DOK X, djunt. Obr. Przemyśla, ur. 16.07.1891 r.
107. Por. lot. Pielaszkiewicz Stanisław
108. Ppłk sł. st. Piniecki Bronisław Wiktor, zast Dow. 10 pac. Do 1.9.39 dow. Art. 36 D Prez. ur. 16.09.1892 r.
109. Płk sł. st. Pióro Jan Marian, szef sł zdr. DOK X kom. Szp. PoL ur. 21.04.1887 r.
110. Por. rez. Radek Zygmunt, 4 b sap. Ur. 12.12.1900 r.
111. Kpt rez. Reich Zdzisław, lek. Kadra 10 szp. Okr. ur. 17.07.1886 r.
112. Kpt. sł. st. Rudnicki Maciej, 38 pp-ON „Sambor" ur. 7.10.1900 r.
113. Kpt. sł. st. Rychlicki Stanisław, kadra DOK X ur. 3.07.1893 r.
114. Ppor. Rez. Sandauer Aleksander, mgr farm. 10 Szp. Okr. ur. 25.04.1897 r.
115. Por. rez. Sąchocki Stanisław, 2 b panc. ur. 5.11.1907 r. inż.
116. Płk sł. st Sokół-Szachin Mieczysław, kom. m Przemyśla ur. 6.08.1889 r.
117. Kpt sł. st. Sordyl Karol Józef, OZ 24 DP obr. Przemyśla ur. 24.05.1898 r.
118. Ppor. rez. Sukniewicz Stanisław Czesław, 10 pac. ur. 17.07.1911 r.
119. Ppłk sł. st Surman Marian, dow. 22 pal. ur. 12.09.1890 r.
120. Ppor. rez. Szafennan Julian vel Juda, lek, kadra 10 Szp. Okr. ur. 1.03.1892 r.
121. Ppor. rez. Szczupaczyński Franciszek Józef, 5 psp. ur. 3.10.1902 r.
122. Kpt sł. st. Szutt Jakub, dow. bat. obr. Przemyśla ur. 21.07.1894 r.
123. Kpt. sł. st. Śniecikowski adam, dow. l komp. ckm. 38 pp. ur. 21.09.1899 r.
124. Ppor. rez. Świątek Karol, 5 psp. ur. 29.11.1911 r. adw. Jarosław
125. Por. sł. st. Walczak Mikołaj, II adjut 38 pp. ur. w 1906 r.
126. Kpt rez. Wereszycki Tadeusz, kadra 10 oddz. uzbr. - inż.
127. Ppor. rez. Winkler Emil Maksymilian, 4 b sap. ur. 24.08.1899r.
128. ppor. rez. Wojtalewski Konstanty, ofic. sł. uzbroj. 10 Oddz. ur. 3.10.1900 r.
129. Ppor. rez. Wójcik Bronisław, 4 b. sap. ur. l.04.1904 r.
130. Ppor. rez. Zawadowski Jan, b. ofic. 38 pp. ur. 21.02.1894 r.
131. Kpt rez. Zawadowski Stefan, b. ofic. 10 pac. ur. 15.07.1892r.
132. Kpt rez. Bauer Leon, dr med. kadra Szp. Okr. DOK X ur. 1887 r.
133. Por. int. Wiśniewski Stanisław, intendent. DOK X ur. 1897 r.
UZUPEŁNIENIA LISTY
134. Por. Dorożański Wladysław - Kozielsk
135. Kpt. Tugocki Stanisław - Starobielsk